Frustratieinspiratie VIII Frustratieinspiratie is een serie van blogs die ik schrijf naar aanleiding van iets dat mij frustreert. Dit keer is het de invloed van de overheid op de vastgoedmarkt. Het Rijk als voorbeeld, maar gemeenten oefenen natuurlijk ook veel invloed uit.
Het rijk bezit 5.250.000 vierkante meter vastgoed. Zo’n twee derde hiervan is kantoor en de rest bestaat onder andere uit maatschappelijk vastgoed zoals musea en gevangenissen. Dit begreep ik uit de opdrachtomschrijving van de essaywedstrijd ‘Rendement op (rijks)vastgoed’ waar dit opiniestuk naartoe gezonden is. Het Rijk verstoort de vastgoedmarkt. Dat vind ik om twee redenen: zij handelt met belastinggeld in commercieel vastgoed en zij ontneemt de vastgoedmarkt een kans om maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Hierom stel ik voor: verkoop vastgoed aan de vastgoedmarkt én aan de maatschappij zelf.
Schuld door schuld
Voordat nagedacht wordt over oplossingen, moet de realiteit benoemd worden: het Rijk heeft schuld door schuld. Veel commercieel vastgoed van de Rijksgebouwendienst zal leeg staan. Hoeveel en of het afbetaald is, heb ik niet opgezocht, maar één ding is zeker: het kost geld. Investeren is nu eenmaal risicovol. Geen rendement dus. Tenzij verhuur na herontwikkeling (de grootschalige kantoren zijn niet zo in trek op dit moment) meer opbrengt dan de investering en de doorlopende kosten. Maar waarom zou de Rijksgebouwendienst de rol van de ontwikkelaar op zich nemen?
Schuld afbouwen door stapsgewijze verkoop en afschrijving lijkt mij de meest duurzame oplossing. Verkoop vastgoed aan de vastgoedmarkt én aan de maatschappij zelf.
MVO voor de vastgoedmarkt
Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) is voor de vastgoedmarkt niet alleen geld verdienen aan duurzame energie en zogenoemde groene gebouwen. MVO voor vastgoedeigenaren en ontwikkelaars gaat wat mij betreft ook over het geven van ruimte aan de maatschappij. Het Rijk kan hier eisen voor stellen aan de vastgoedmarkt. Zoiets als ‘stel 5% van iedere ontwikkeling beschikbaar voor lokale maatschappelijke organisaties’. Dan faciliteert de vastgoedmarkt gratis of zeer voordelig ruimte voor kunst, cultuur, onderwijs et cetera. Bovendien zijn dit vaak organisaties die de locatie van het vastgoed op een positieve manier meer op de kaart kunnen zetten.
Een eigen plek voor cultuur
Een aanvullende optie is vastgoed stapsgewijs verkopen aan een culturele organisatie. Zodat zij zelf eigenaar worden en op den duur minder maandelijkse lasten hebben. Culturele organisaties moeten immers ‘ondernemender’ worden en om dit te bewerkstelligen worden tot nu toe alleen subsidies geschrapt en gekort.
Er zijn culturele organisaties die er nu al in slagen om ondernemend te zijn, hun culturele waarde te behouden én vastgoedwaarde te verhogen. Het creatieve bedrijfsverzamelgebouw Vechtclub XL is hier een goed voorbeeld van. Zonder subsidie hebben zij een pand getransformeerd en hun plek een identiteit gegeven.
Vechtclub XL heeft zich ook aangesloten bij het Utrechts Verbond, een verzameling van organisaties en ondernemers die graag meer betekent voor hun omgeving en de leegstaande ruimten hierin. In dit verbond noemen culturele organisaties zichzelf ‘een uithangbord voor de stad’ en vragen zij om ruimte voor experiment. Letterlijk en figuurlijk.
Rendement
Het rendement op het rijksvastgoed is met een dergelijke aanpak zowel maatschappelijk als financieel. Meer ruimte voor de maatschappij en minder schulden. Bovendien lijkt mij de kans dat het vastgoed daadwerkelijk gevuld wordt groter via lokale gebruikers dan via makelaars.
