Zelforganisatie in de stad

Zelforganisatie in de stad

Het informatietijdperk drijft ons tot een netwerksamenleving. Een samenleving die ons meer ruimte biedt voor zelforganisatie. Dankzij het internet (ontstaan in dit tijdperk) kunnen we immers gemakkelijker gelijkgestemden vinden waardoor we minder afhankelijk zijn van instituties en overheden. Ik vraag me af wat deze zelforganisatie betekent voor de stad. Op zoek naar een antwoord sprak ik met Hans Boutellier, schrijver van het boek De improvisatiemaatschappij, Wiebe de Ridder, marktonderzoeker wonen en vastgoed en Alex Sievers,  adviseur en ontwikkelaar van het leefstijlenmodel Soulife.

Zien we echt meer zelforganisatie?
Volgens Sievers wel. ´We kunnen niet anders.´ zegt hij. ´Het geld is op dus we moeten het wel zelf doen.´ De Ridder is sceptisch en voegt toe dat men wel bereidwillig moet zijn om zelf te organiseren. Onze samenleving is nu nog ingericht op ‘de overheid doet alles voor je en hiervoor lever jij geld en vrijheid in’. Het gros van de mensen wil daarom een vergoeding voor hun bijdrage (want zo voelt het) voor de samenleving. Hij ziet toekomst in actief burgerschap waarbij men meer onbetaald werk doet zoals ruildiensten. Sievers beaamt dit in zijn blog over actief burgerschap en cocreatie.

Hoe werkt zelforganisatie in de stad?
Zelforganisatie is geordender dan het lijkt. In het boek De improvisatiemaatschappij beschrijft Boutellier dat ordening ontstaat door incidenten, initiatieven en zwaartepunten. Vertaalt naar zelfontwikkeling in de stad zijn incidenten bijvoorbeeld ‘kinderen die voetballen op een lege kavel’. Een voetbalteam dat er iedere zaterdag toernooitjes te houdt en de ijscokraam die zijn kans schoon ziet, zijn de initiatieven: hetgeen zich om het incident heen verzamelt. De voetbalvereniging die een professioneel voetbalveld realiseert op deze plek is het zwaartepunt: de hub waar alles samenkomt. Wanneer men meer programmatische ordening wil, moeten er opnieuw organisaties met een kernfunctie ontstaan. In dit geval kunnen we denken aan een met gebruikers nieuw soort ontwikkelaar/corporatie, eentje die samenwerkt met bewoners: de coöperatieve ontwikkelaar en beheerder.

Is zelforganisatie voor iedereen weggelegd?
Iedere groep in de samenleving wordt op een andere manier gemotiveerd om mee te doen aan zelforganisatie en -ontwikkeling. Sievers en De Ridder zijn er van overtuigt dat wanneer we de focus leggen op de behoeften van de mensen, we ook kunnen begrijpen wanneer zij inzet zullen tonen en wat daar tegenover moet staan.

Vergroot je met zelforganisatie ook de verloren binding met de buurt?
Binding met de buurt is volgens Boutellier nog nooit weg geweest. In de jaren ’80 verklaarde het toenmalige tijdschrift Marge de buurt dood. Het tegendeel bleek waar. De buurt was en is een belangrijke eenheid waaraan mensen juist hun identiteit ontlenen. ‘Het herbergt het lichaam. Net zoals je huis.’ Zegt Boutellier. Hoewel het informatietijdperk ons veel diversiteit toont, waardoor het gemakkelijker is om een identiteit te ontplooien die niet plaatsgebonden is, zien we toch dat er een bepaalde coherentie nodig is. Een verankering op een plek. Een deel van de identiteit van de mens is wel divers en flexibel. Deze is bijvoorbeeld afhankelijk van de levensfase. Hierom zou het netwerk dat een individu kiest te gebruiken in zijn omgeving flexibel moeten zijn.

De coöperatieve ontwikkelaar
Er zijn wat mij betreft twee aannemelijke conclusies te trekken. Één: we zullen geen samenleving krijgen waarin zelforganisatie die spontaan ontstaat de norm wordt. Twee: de coöperatieve ontwikkelaar en beheerder zal de huidige ontwikkelaars en corporaties vervangen. Hij biedt een draagvlak voor zelforganisatie in de stad. Deze buurtgebonden ontwikkelaar zorgt ervoor dat het individu flexibel kan blijven. Mensen kunnen in- en uitstappen en krijgen een kader waarbinnen zij zich organiseren en zelf (samen) ontwikkelen.

Een voorbeeld van coöperatieve beheerder is Bureau Creatief beheer van Rini Biemans en Karin Keijzer. Zij onderhouden parken en wijken samen met de buurt. Een coöperatieve ontwikkelaar is bijvoorbeeld 4winden. 4Winden organiseert zelfbouw in collectieven van gelijkgestemden.

 

Dit artikel is nog mooier op Urban Signature.